Από αναγνώστη μας λάβαμε και δημοσιεύουμε την ακόλουθη επιστολή.
Αγαπητό Νέο Πλανόδιον
Παρακολούθησα με ενδιαφέρον το θέμα της λογοκλοπής στην διδακτορική διατριβή του κ. Ρεντίφη που παρουσιάσατε, πριν περίπου δύο χρόνια. Δυστυχώς, η λογοκλοπή μαστίζει τον ελληνικό ακαδημαϊκό χώρο, αν και τα τελευταία χρόνια η χρήση της τεχνολογίας έχει περιορίσει σημαντικά το φαινόμενο. Πάρα ταύτα, σε κάποια τμήματα συνεχίζουν, όπως φαίνεται, την απονομή διδακτορικών χωρίς αυτά να ελέγχονται για λογοκλοπή.
Παραθέτω τα στοιχεία λογοκλοπής μιας κατατεθειμένης διδακτορικής διατριβής. Η διατριβή κατατέθηκε στο τμήμα Φιλοσοφίας (πρώην ΦΠΨ) της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ. Στο ίδιο τμήμα που κατέθεσε την διατριβή του και ο κ. Ρεντίφης. Η διατριβή έχει δημοσιευτεί ολόκληρη, καθώς και ένα μέρος αυτής ξεχωριστά. Στο αρχείο που συνοδεύει την παρούσα επιστολή αναφέρονται όλα τα στοιχεία της διατριβής και παρατίθενται αναλυτικά τα τεκμήρια της λογοκλοπής. Να σημειωθεί ότι η λίστα των τεκμηρίων λογοκλοπής είναι ενδεικτική. Αφορά μόνο 10 περιπτώσεις ακριβούς αντιγραφής (copy-paste) από ελληνόγλωσσες πηγές διαθέσιμες στο διαδίκτυο: βιβλία, άρθρα και διάφορες ιστοσελίδες. Δεν περιλαμβάνονται: περιπτώσεις λογοκλοπής όπου διατηρείται το ίδιο περιεχόμενο με μικρές αλλαγές στην διατύπωση ή τελείως διαφορετικές εκφράσεις, περιπτώσεις από έντυπες ελληνόγλωσσες πηγές, καθώς και περιπτώσεις από έντυπες και ηλεκτρονικές ξενόγλωσσες πηγές. Η λογοκλοπή είναι εκτεταμένη και συστηματική, καθώς, όπως προκύπτει από τα στοιχεία, αφορά αντιγραφή ολόκληρων παραγράφων και σελίδων.
Στη λίστα των τεκμηρίων παρατίθενται σε αντιπαραβολή το κείμενο της διατριβής και το κείμενο από όπου προέρχεται η αντιγραφή, όπως επίσης και snapshots των αντίστοιχων σελίδων.
Με τιμή,
Θεόδωρος Π. Μονάχος
Υ.Γ. Η λογοκλοπή αποτελεί ένα, πολύ σοβαρό, ζήτημα της συγκεκριμένης διατριβής. Δεν είναι, όμως, το μόνο. Υπάρχουν πολλά άλλα ζητήματα τόσο ουσίας (ασαφής κυρίως θέση, έλλειψη επιμέρους επιχειρημάτων, κακή δομή, ανακρίβειες) όσο και παρουσίασης (βιβλιογραφικές παραπομπές με βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία, άσκοπα παραθέματα αρχαίων κειμένων). Η εκτεταμένη λογοκλοπή, άλλωστε, είναι ενδεικτική της συνολικής κακής ποιότητας της διδακτορικής διατριβής.
ΤΕΚΜΗΡΙΑ
Δέκα (10) ενδεικτικές περιπτώσεις λογοκλοπής στη διδακτορική διατριβή της κ. Αντωνίας Ι. Καπελέρη «Νεοπλατωνική παιδεία: φαντασία, σύμβολα και κοσμική συμπάθεια», ΕΚΠΑ, 2019, https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/45975
Το διδακτορικό έχει δημοσιευθεί ολόκληρο:
και μέρος αυτού:
Η λίστα δεν είναι εξαντλητική και αφορά μόνο κάποιες περιπτώσεις ακριβούς αντιγραφής (copy-paste) από ελληνόγλωσσες πηγές διαθέσιμες στο διαδίκτυο (βιβλία, άρθρα, ιστοσελίδες ). Έχουν παραληφθεί περιπτώσεις όπου υιοθετείται το ίδιο περιεχόμενο με διαφορετικές εκφράσεις. Επίσης, η λίστα δεν περιλαμβάνει περιπτώσεις από ελληνόγλωσσες πηγές μη διαθέσιμες στο διαδίκτυο, όπως επίσης περιπτώσεις έντυπων και ηλεκτρονικών ξενόγλωσσων πηγών.
Υπάρχει ακόμα ένα θέμα λογοκλοπής σε σχέση με τις μεταφράσεις όλων των αρχαίων κειμένων που παρατίθενται, καθώς δεν αναφέρεται πουθενά η πηγή ή ότι αυτές αποτελούν μεταφράσεις της συγγραφέως. Σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις, οι μεταφράσεις προέρχονται από διαθέσιμες πηγές στο διαδίκτυο χωρίς καμία αναφορά π.χ. Καπελέρη σελ. 139 Συμπόσιο 210e-211b μετάφραση από Κάλφα-Ζωγραφίδη «Οι αρχαίοι Έλληνες Φιλόσοφοι»: 7.6 «Ο ρόλος της ψυχής και του έρωτα».
Οι σελίδες των αποσπασμάτων από τη διδακτορική διατριβή ακολουθούν την αρίθμηση όπως αυτή εμφανίζεται στο : https://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/45975
~.~
Περίπτωση 1:
Σελ. 102 κατατεθειμένης διατριβής, 2019:
«Η θέα του Αγαθού και μέσω αυτής η ένωση με το θείο είναι ο ύψιστος σκοπός της ανθρώπινης ζωής, είναι η τέλεια ευδαιμονία. Η ταύτιση της ψυχής με το Ένα σημαίνει μετάβαση από τον αισθητό κόσμο στον υπεραισθητό, μετάβαση από το νοητό στον υπερνοητό. Η ψυχή, ο νους, οι ιδέες ταυτίζονται με το Ένα. Όλα προέρχονται από αυτό και ανάγονται σε αυτό. Στον Πλωτίνο, οι μυστικιστικές καταστάσεις αποτελούν την κορύφωση ενός φιλοσοφικού στοχασμού».
| Αντλημένο από το: https://xletsos-basilhs.blogspot.com/2014/03/blog-post.html [03/2014]
Η θέα του Απολύτου και μέσω αυτής η ένωση με το θείο είναι ο ύψιστος σκοπός της ανθρώπινης ζωής, είναι ο σκοπός που συμπίπτει με την τέλεια ευδαιμονία. |
[…] Η ταύτιση της ψυχής με το Εν σημαίνει μετάβαση από τον αισθητό κόσμο στον υπεραισθητό , από το νοητό στον υπερνοητό. Η ψυχή, ο νους, οι ιδέες ταυτίζονται με το Εν. Όλα κατάγονται απ’ αυτό και ανάγονται σ’ αυτό.
Στον Πλωτίνο, οι μυστικιστικές καταστάσεις αποτελούν την κορύφωση, ενός φιλοσοφικού στοχασμού.
~.~
Περίπτωση 2:
Σελ. 25 κατατεθειμένης διατριβής 2019:
«Η αρμονία και η τάξη των μαθηματικών αιτιολογιών, και η σταθερότητα της θεωρίας σε αυτές τις επιστήμες, μπορούν να οικοδομήσουν σταθερούς αρμούς του ανθρώπου με τα νοητά, αυτά, δηλαδή, που όχι μόνο, διαρκώς μένουν τα ίδια, αλλά που είναι περίλαμπρα από θεϊκή ομορφιά και διατηρούν μια αναλλοίωτη τάξη το ένα σε σχέση με το άλλο».
Αντλημένο από το:
https://edoc.pub/thomas-taylor-h-theoritiki-arithmitiki-ton-pythagorion1-pdf-free.html
«Διότι η ομορφιά και η τάξη των μαθηματικών αιτιολογιών και η σταθερότητα της θεωρίας στις επιστήμες αυτές μας συνδέουν και μας τοποθετούν ανάμεσα στα νοητά αυτά που διαρκώς μένουν τα ίδια, που είναι περίλαμπρα από θεϊκή ομορφιά και διατηρούν μια αναλλοίωτη τάξη το ένα σε σχέση με το άλλο».
~.~
Περίπτωση 3:
Σελ. 29 κατατεθειμένης διατριβής 2019:
«Ο Αριστοτέλης αποκαλεί τη μεταφυσική επιστήμη, άλλοτε σοφία, άλλοτε πρώτη φιλοσοφία και άλλοτε θεολογία,38 εννοώντας, με καθεμία από τις ονομασίες αυτές, ότι αυτή δεν συγκαταλέγεται σε εκείνες τις τέχνες και επιστήμες που εντρυφούν στη γνώση των αναγκαίων πραγμάτων, ή που, έστω, ερευνούν πράγματα τα οποία είναι, τελικά, προς όφελος και τη διευκόλυνση της θνητής ζωής. Η θεολογία ή μεταφυσική επιστήμη είναι μια γνώση, μια επιστήμη που πρέπει να επιδιωχθεί για τη δική της αξία per se, αφού δεν περιορίζεται στις εξωτερικές συνιστώσες, αλλά διερευνά τις πρώτες αρχές και τις αιτίες των πραγμάτων, αφού οι πρώτες αρχές και οι αιτίες είναι όντα, και μάλιστα στον υψηλότατο βαθμό. Μάλιστα, στο έκτο βιβλίο του Ηθικά Νικομάχεια, ο Αριστοτέλης ορίζει τη σοφία ως την ακριβέστερη από όλες τις επιστήμες, την επιστήμη των πιο αξιότιμων πραγμάτων, δηλαδή των ίδιων των αρχών: η σοφία πρέπει να είναι το δημιουργικό αποκορύφωμα όλων των μαθήσεων».
Αντλημένο από το:
Thomas Taylor, Η θεωρητική αριθμητική των Πυθαγορείων, Ιάμβλιχος 1995, σελ. 46
Και στο: https://edoc.pub/thomas-taylor-h-theoritiki-arithmitiki-ton-pythagorion1-pdf-free.html
«Ο Αριστοτέλης αποκαλεί τη μεταφυσική επιστήμη, άλλοτε σοφία, άλλοτε πρώτη φιλοσοφίακαι άλλοτε θεολογία, εννοώντας, με καθεμία από τις ονομασίες αυτές, ότι αυτή δεν συγκαταλέγεται σε εκείνες τις τέχνες και επιστήμες που εντρυφούν στη γνώση των αναγκαίων πραγμάτων, ή που ερευνούν πράγματα τα οποία είναι προς όφελος και τη διευκόλυνση της θνητής ζωής, αλλά είναι μια γνώση και επιστήμη που πρέπει να επιδιωχθεί για τη δική της αξία και που διερευνά τις πρώτες αρχές και αιτίες των πραγμάτων —διότι αυτές είναι όντα στον υψηλότατο βαθμό. Στο έκτο βιβλίο του Ηθικά Νικομάχεια, ορίζει τη σοφία ως την ακριβέστερη από τις επιστήμες, την επιστήμη των πιο αξιότιμων πραγμάτων, δηλαδή των αρχών, και ως το αποκορύφωμα όλων των μαθήσεων».
~.~
Περίπτωση 4:
Σελ. 31-32 κατατεθειμένης διατριβής 2019:
«Έχει σωστά ειπωθεί από τον Αριστοτέλη ότι σοφία είναι η επιστήμη των αρχών και των αιτιών, αφού εκείνος που τις γνωρίζει, γνωρίζει επίσης τα αποτελέσματα που πηγάζουν από αυτές. Τόσο κάποιος γνωρίζει τα μερικά όσο αυτά κατανοούνται μέσα στα καθολικά. Η γνώση αυτή είναι ανώτερη από εκείνη που είναι μερική και εναρμονισμένη με ένα μερικό αντικείμενο. Δηλαδή καθετί δεν ενεργεί με αρμόζοντα τρόπο, όταν ενεργεί σύμφωνα με τη δική του δύναμη και φύση; Για παράδειγμα, η φύση σύμφωνα με την τάξη της ουσίας της, δεν ενεργεί με τρόπο φυσικό και δε νοεί κατά τρόπο νοητικό; Αν γίνει αυτό παραδεκτό, έπεται ότι η γνώση υφίσταται σύμφωνα με τη φύση εκείνου που γνωρίζει και όχι σύμφωνα με τη φύση του αντικείμενου της γνώσης. Τα μερικά, επομένως, όταν εξετάζονται ως περιεχόμενα των αιτιών τους, τότε γίνονται γνωστά, και μάλιστα με τον πιο εξαιρετικό τρόπο αυτή είναι η ιδιαιτερότητα της διανοητικής αντίληψης και μοιάζει —αν είναι θεμιτό να μιλήσουμε έτσι— με τη γνώση της ίδιας της Θεότητας».
Αντλημένο από το:
Thomas Taylor, Η θεωρητική αριθμητική των Πυθαγορείων, Ιάμβλιχος 1995.
Και στο:
https://edoc.pub/thomas-taylor-h-theoritiki-arithmitiki-ton-pythagorion1-pdf-free.html
«Έχει σωστά ειπωθεί από τον Αριστοτέλη ότι σοφία είναι η επιστήμη των αρχών και των αιτιών, αφού εκείνος που τις γνωρίζει, γνωρίζει επίσης τα αποτελέσματα που πηγάζουν από αυτές. Τόσο κάποιος γνωρίζει τα μερικά όσο αυτά κατανοούνται μέσα στα καθολικά. Η γνώση αυτή είναι ανώτερη από εκείνη που είναι μερική και εναρμονισμένη με ένα μερικό αντικείμενο. Δηλαδή καθετί δεν ενεργεί με αρμόζοντα τρόπο, όταν ενεργεί σύμφωνα με τη δική του δύναμη και φύση; Για παράδειγμα, η φύση σύμφωνα με την τάξη της ουσίας της, δεν ενεργεί με τρόπο φυσικό και δε νοεί κατά τρόπο νοητικό; Αν γίνει αυτό παραδεκτό, έπεται ότι η γνώση υφίσταται σύμφωνα με τη φύση εκείνου που γνωρίζει και όχι σύμφωνα με τη φύση του αντικείμενου της γνώσης. Τα μερικά, επομένως, όταν εξετάζονται ως περιεχόμενα των αιτιών τους, τότε γίνονται γνωστά με τον πιο εξαιρετικό τρόπο αυτή είναι η ιδιαιτερότητα της διανοητικής αντίληψης και μοιάζει —αν είναι θεμιτό να μιλήσουμε έτσι— με τη γνώση της ίδιας της Θεότητας».
~.~
Περίπτωση 5:
Σελ. 37 κατατεθειμένης διατριβής 2019:
«Όμως, ας εξετάσουμε το ακόλουθο ενδεχόμενο: τί θα συνέβαινε εάν κάποιος έπαυε να είναι βέβαιος για το εάν η αντίληψη του για το πραγματικό είναι ορθή; Από το στιγμή που κάθε μας πεποίθηση προϋποθέτει μιαν ορισμένη αντίληψη του πραγματικού, η μεταβολή αυτής της αντίληψης θα καθιστούσε αναγκαία την επανεξέταση ή, ενδεχομένως, την αναθεώρηση κάθε άλλης μας πεποίθησης. Πράγματι, εάν δεν μπορώ να είμαι βέβαιος ότι έχω μια ορθή αντίληψη για το τί είναι πραγματικό, μοιάζει να μην μπορώ να είμαι βέβαιος για τίποτα. Εάν, δηλαδή, για κάποιο λόγο κλονιστεί η βεβαιότητά μου για την ορθότητα της αντίληψης μου περί του πραγματικού, αναπόφευκτα κλονίζεται η βεβαιότητά μου για καθετί άλλο».
Αντλημένο από το:
Ετιέν Ζιλσόν, Το Ον και η Ουσία, ΠΕΚ, 2016
Η εισαγωγή στην ελληνική έκδοση διαθέσιμη και στο: https://media.public.gr/Books- PDF/9789605242961-0442784.pdf
Σελ. 10:
Ἂς ἐξετάσουμε τώρα τὸ ἀκόλουθο ἐνδεχόμενο: τί θὰ συνέβαινε ἂν κάποιος ἔπαυε νὰ εἶναι βέβαιος γιὰ τὸ ἐὰν ἡ ἀντίληψή του γιὰ τὸ πραγματικὸ εἶναι ὀρθή; Ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ κάθε μας πεποίθηση προϋποθέτει μιὰν ὁρισμένη ἀντίληψη τοῦ πραγματικοῦ, ἡ μεταβολὴ αὐτῆς τῆς ἀντίληψης θὰ καθιστοῦσε ἀναγκαία τὴν ἐπανεξέταση ἤ, ἐνδεχομένως, τὴν ἀναθεώρηση κάθε ἄλλης μας πεποίθησης. Πράγματι, ἐὰν δὲν μπορῶ νὰ εἶμαι βέβαιος ὅτι ἔχω μιὰ ὀρθὴ ἀντίληψη γιὰ τὸ τί εἶναι πραγματικό, μοιάζει νὰ μὴν μπορῶ νὰ εἶμαι βέβαιος γιὰ τίποτα. Ἐάν, δηλαδή, γιὰ κάποιο λόγο κλονιστεῖ ἡ βεβαιότητά μου γιὰ τὴν ὀρθότη τα τῆς ἀντίληψής μου περὶ τοῦ πραγματικοῦ, ἀναπόφευκτα κλονίζεται ἡ βεβαιότητά μου γιὰ καθετὶ ἄλλο».
~.~
Περίπτωση 6
Σελ. 39-40 κατατεθειμένης διατριβής 2019: (συνέχεια από το προηγούμενο)
«Ο Πλάτων υιοθετεί το οντολογικό κριτήριο του Παρμενίδη: πραγματικό είναι αυτό που συνάδει με τις απαιτήσεις της σκέψης, αυτό που η σκέψη μπορεί πραγματικά να νοήσει. Σε αντίθεση, ωστόσο, με τον Παρμενίδη, ο Πλάτων δεν καταδικάζει τον κόσμο της εμπειρίας στο επίπεδο του μη πραγματικού. Προτείνει μια ιεραρχία μεταξύ των όντων πάνω στη βάση της επιδεκτικότητας των αντικειμένων του κάθε επιπέδου να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις της σκέψης.[…] Τα αντικείμενα του κόσμου της εμπειρίας, τα αισθητά αντικείμενα, δεν συνάδουν επαρκώς με τις απαιτήσεις της σκέψης για δύο βασικούς λόγους:
– πρώτον, διότι συνίστανται από ύλη και, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, η ύλη εκφεύγει της νοητότητας
– και δεύτερον, διότι υπόκεινται στη γέννηση, τη φθορά και τη μεταβολή, πράγμα που σημαίνει ότι τα εν λόγω αντικείμενα δεν διατηρούν μια σταθερή ταυτότητα, αλλά διαρκώς γίνονται κάτι άλλο από αυτό που προηγουμένως ήταν, με αποτέλεσμα η σκέψη να μην μπορεί να διαμορφώσει μια ακριβή έννοια των αντικειμένων αυτών. Αντίθετα, τα αντικείμενα που συνάδουν με τις απαιτήσεις της σκέψης είναι χωρισμένα από την ύλη και ανεξάρτητα από αυτήν, παραμένουν σταθερά, διατηρώντας την ταυτότητά τους, δίχως να υφίστανται τις μεταβολές της γέννησης και της φθοράς. Τα αντικείμενα αυτά είναι οι περίφημες πλατωνικές Ιδέες. Οι Ιδέες, π.χ. η ιδέα του κύκλου, η ιδέα του ανθρώπου ή η ιδέα της αρετής, δεν γνωρίζονται μέσω της αίσθησης, αλλά μέσω μόνης της σκέψης. Είναι νοητά αντικείμενα και, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, γι’ αυτό τον λόγο αποτελούν τα κατ’ εξοχήν αντικείμενα της επιστήμης. Και επειδή πρόκειται για κατ’ εξοχήν νοητά αντικείμενα, γι’ αυτό τον λόγο πρόκειται και για όντως πραγματικά αντικείμενα, καθώς, για την παράδοση που είδαμε να εγκαινιάζεται με τον Παρμενίδη, το να είναι κάτι πραγματικό δεν είναι άλλο πράγμα από το να συνάδει με τις απαιτήσεις της νοητότητας».
Αντλημένο από το:
Ετιέν Ζιλσόν, Το Ον και η Ουσία, ΠΕΚ, 2016
Η εισαγωγή στην ελληνική έκδοση διαθέσιμη και στο: https://media.public.gr/Books-PDF/9789605242961-0442784.pdf
Σελ. 29-30.
«Ὁ Πλάτων υἱοθετεῖ τὸ ὀντολογικὸ κριτήριο τοῦ Παρμενίδη: πραγματικὸ εἶναι αὐτὸ ποὺ συνάδει μὲ τὶς ἀπαιτήσεις τῆς σκέψης, αὐτὸ ποὺἡ σκέψη μπορεῖ πραγματικὰ νὰ νοήσει. Σὲ ἀντίθεση, ὡστόσο, μὲ τὸν Παρμενίδη, ὁ Πλάτων δὲν καταδικάζει τὸν κόσμο τῆς ἐμπειρίας στὸἐπίπεδο τοῦ μὴ πραγματικοῦ. Προτείνει, ἀντιθέτως, μιὰ ἱεραρχία μεταξὺ τῶν ὄντων πάνω στὴ βάση τῆς ἐπιδεκτικότητας τῶν ἀντικειμέ-νων τοῦ κάθε ἐπιπέδου νὰ ἱκανοποιήσουν τὶς ἀπαιτήσεις τῆς σκέψης. […]Τὰ ἀντικείμενα τοῦ κόσμου τῆς ἐμπειρίας, τὰ αἰσθητὰ ἀντικείμενα, δὲν συνάδουν ἐπαρκῶς μὲ τὶς ἀπαιτήσεις τῆς σκέψης γιὰ δύο βασικοὺς λόγους: πρῶτον, διότι συνίστανται ἀπὸ ὕλη καί, σύμφωνα μὲ τὸν Πλάτωνα, ἡ ὕλη ἐκφεύγει τῆς νοητότητας· δεύτερον, διότι ὑπόκεινται στὴ γέννηση, τὴ φθορὰ καὶ τὴ μεταβολή, πράγμα ποὺ σημαίνει ὅτι τὰ ἐν λόγω ἀντικείμενα δὲν διατηροῦν μιὰ σταθερὴ ταυτότητα, ἀλλὰ διαρκῶς γίνονται κάτι ἄλλο ἀπὸ αὐτὸ ποὺ προηγουμένως ἦταν,μὲ ἀποτέλεσμα ἡ σκέψη νὰ μὴν μπορεῖ νὰ διαμορφώσει μιὰ ἀκριβὴ ἔννοια τῶν ἀντικειμένων αὐτῶν.Ἀντίθετα, τὰ ἀντικείμενα ποὺ συνάδουν μὲ τὶς ἀπαιτήσεις τῆςσκέψης εἶναι χωρισμένα ἀπὸ τὴν ὕλη καὶ ἀνεξάρτητα ἀπὸ αὐτήν, παραμένουν σταθερά, διατηρώντας τὴν ταυτότητά τους, δίχως νὰὑφίστανται
τὶς μεταβολὲς τῆς γέννησης καὶ τῆς φθορᾶς. Τὰ ἀντικείμενα αὐτὰ εἶναι οἱ περίφημες πλατωνικὲς Ἰδέες. Οἱ Ἰδέες, π.χ. ἡ ἰδέα τοῦ κύκλου, ἡ ἰδέα τοῦ ἀνθρώπου ἢ ἡ ἰδέα τῆς ἀρετῆς, δὲν γνωρίζονται μέσω τῆς αἴσθησης, ἀλλὰ μέσω μόνης τῆς σκέψης. Εἶναι νοητὰ ἀντικείμενα καί, σύμφωνα μὲ τὸν Πλάτωνα, γι’ αὐτὸ τὸν λόγο ἀποτελοῦν τὰ κατ’ ἐξοχὴν ἀντικείμενα τῆς ἐπιστήμης. Καὶ ἐπειδὴ πρόκειται γιὰ κατ’ ἐξοχὴν νοητὰ ἀντικείμενα, γι’ αὐτὸ τὸν λόγο πρόκειται καὶ γιὰ ὄντως πραγματικὰ ἀντικείμενα, καθώς, γιὰ τὴν παράδοση ποὺ εἴδαμε νὰ ἐγκαινιάζεται μὲ τὸν Παρμενίδη, τὸ νὰ εἶναι κάτι πραγματικὸ δὲν εἶναι ἄλλο πράγμα ἀπὸ τὸ νὰ συνάδει μὲ τὶς ἀπαιτήσεις τῆς νοητότητας».
~.~
Περίπτωση 7:
Σελ. 123 κατατεθειμένης διατριβής 2019:
«Στο Συμπόσιον, περιγράφεται, μέσω των λόγων της Διοτίμας, τη σταδιακή αναγωγή της ψυχής προς τη θέαση του αισθητού Κάλλους του σώματος, αναγωγή η οποία διακρίνεται σε δύο επιμέρους βαθμίδες:
- Στην πρώτη βαθμίδα, η ψυχή ανάγεται, μέσω της θέασης των πολλών καλών σωμάτων, προς τη θέαση του ενός καλού σώματος. Η ψυχή αναγνωρίζει, μέσω της αίσθησης της όρασης, στους καλούς λόγους, δηλαδή στις συμμετρικές αναλογίες της μορφής του σώματος, μία πρώτη καθολική κατηγορία: το αισθητόν Κάλλος της μορφής, το οποίο γεννά μέσα στην ψυχή τον έρωτα της θεωρίας του ενός καλού σώματος: «πρέπει, λοιπόν, είπε, αυτός ο οποίος ακολουθεί την ορθή, προς το έργο τούτο, πορεία να αρχίζει μεν από νέος να πλησιάζει τα καλά σώματα, και πρώτα μεν, εφόσον τον καθοδηγεί με ορθό τρόπο ο καθοδηγητής του, να ερωτεύεται ένα και μόνο σώμα και εδώ να γεννά λόγους καλού».266
Στη δεύτερη βαθμίδα, η ψυχή ανάγεται από τη θέαση του ενός καλού σώματος προς τη θέαση των πολλών καλών σωμάτων προκειμένου, όμως, τώρα η ψυχή να διακρίνει το κοινό στοιχείο, αυτό το οποίο προσδίδει στο σύνολο των σωμάτων την ποιότητα του καλού. Η ψυχή συγκροτεί στο εσωτερικό της, μέσω της φαντασίας -δηλαδή μέσω της αναπαράστασης της εικόνας του κοινού αισθητού Κάλλους της μορφής των σωμάτων- μία δεύτερη καθολική κατηγορία: το νοητόν Κάλλος της μορφής, το οποίο γεννά μέσα στην ψυχή τον έρωτα της θεωρίας, όχι πλέον ενός μόνο καλού σώματος, αλλά του Κάλλους, το οποίο, μέσω της παρουσίας του, προσδίδει την ποιότητα του καλού στο σύνολο του αισθητού κόσμου: «έπειτα να αντιληφθεί ότι το κάλλος το οποίο ενυπάρχει σε οποιοδήποτε σώμα έχει αδελφική συγγένεια προς το κάλλος του άλλου σώματος και ότι, εφόσον πρόκειται να συλλάβει το κάλλος της εξωτερικής μορφής, θα ήταν μεγάλη ανοησία να μην αναγνωρίζει σαν ένα και το αυτό το κάλλος σε όλα τα σώματα· όταν δε το αντιληφθεί αυτό, θα γίνει εραστής όλων των καλών σωμάτων και θα μετριάσει τη σφοδρή εκείνη προσήλωση προς του ενός σώματος, επειδή θα το θεωρήσει κατώτερο και ανάξιο λόγου».267
Αντλημένο από το:
Άννα Χ. Μαρκοπούλου, «Οι διαβαθμίσεις της ιδέας του Κάλλους στο πλατωνικό Συμπόσιον και η λειτουργία των θεωρητικών αρετών», Παιδαγωγικός Λόγος (1/2012), σσ. 75-77.
«Στο Συμπόσιον ο Πλάτων μάς παραδίδει, μέσω των λόγων της Διοτίμας, τη σταδιακή αναγωγή της ψυχής προς τη θέαση του αισθητού Κάλλους του σώματος, αναγωγή την οποία διακρίνει σε δύο επιμέρους βαθμίδες:
1) Η πρώτη βαθμίδα είναι η αναγωγή της ψυχής από τη θέαση των πολλών καλών σωμάτων προς τη θέαση του ενός καλού σώματος: τώρα η ψυχή αναγνωρίζει, μέσω της αίσθησης της όρασης, στους καλούς λόγους, δηλαδή στις συμμετρικές αναλογίες της μορφής του σώματος, μία πρώτη καθολική κατηγορία: το αισθητόν Κάλλος της μορφής, το οποίο γεννά μέσα στην ψυχή τον έρωτα της θεωρίας του ενός καλού σώματος.
(Πρέπει, λοιπόν, είπε, αυτός ο οποίος ακολουθεί την ορθή προς το έργο τούτο πορεία, να αρχίζει μεν από νέος να πλησιάζει τα καλά σώματα, και πρώτα μεν, εφόσον τον καθοδηγεί με ορθό τρόπο ο καθοδηγητής του, να ερωτεύεται ένα και μόνο σώμα και εδώ να γεννά λόγους
Η δεύτερη βαθμίδα είναι η αναγωγή της ψυχής από τη θέαση του ενός καλού σώματος προς τη θέαση των πολλών καλών σωμάτων προκειμένου, όμως, τώρα η ψυχή να διακρίνει το κοινό στοιχείο το οποίο προσδίδει στο σύνολο των σωμάτων την ποιότητα του καλού. Τώρα η ψυχή συγκροτεί μέσα της, μέσω της φαντασίας, δηλαδή μέσω της αναπαράστασης της εικόνας του κοινού αισθητού Κάλλους της μορφής των σωμάτων, μία δεύτερη καθολική κατηγορία: το νοητόν Κάλλος της μορφής, το οποίο γεννά μέσα στην ψυχή τον έρωτα της θεωρίας, όχι πλέον ενός μόνο καλού σώματος, αλλά του Κάλλους, το οποίο, μέσω της παρουσίας του, προσδίδει την ποιότητα του καλού στο σύνολο του αισθητού κόσμου.
(Έπειτα να αντιληφθεί ότι το κάλλος το οποίο ενυπάρχει σε οποιοδήποτε σώμα έχει αδελφική συγγένεια προς το κάλλος του άλλου σώματος και ότι, εφόσον πρόκειται να συλλάβει το κάλλος της εξωτερικής μορφής, θα ήταν μεγάλη ανοησία να μην αναγνωρίζει σαν ένα και το αυτό το κάλλος σε όλα τα σώματα· όταν δε το αντιληφθεί αυτό, θα γίνει εραστής όλων των καλών σωμάτων και θα μετριάσει τη σφοδρή εκείνη προσήλωση προς του ενός σώματος, επειδή θα το θεωρήσει κατώτερο και ανάξιο λόγου.)».
~.~
Περίπτωση 8:
Σελ. 124 κατατεθειμένης διατριβής 2019:
«Γιατί, όμως, η ψυχή θέλγεται τόσο πολύ από τη θέαση του νοητού Κάλλους της μορφής, έτσι ώστε να μετουσιωθεί σε ανώτερη μορφή; Και τελικά σε τι συνίσταται η δύναμη του έρωτα, τον οποίο γεννά μέσα στην ψυχή, η θέαση του νοητού Κάλλους της μορφής; Η ψυχή, όταν θεωρεί το νοητόν Κάλλος της μορφής, το ερωτεύεται, επειδή αναγνωρίζει σε αυτό το ίχνος, δηλαδή την εικόνα του νοητού Κάλλους της ιδέας, από την οποία η ίδια προέρχεται. Αφού, λοιπόν, η ψυχή, μέσω αυτής της ανάμνησης, αναγνωρίσει την ομοιότητα του Κάλλους μεταξύ της αισθητής μορφής και της νοητής ιδέας, θα γίνει ερωτική ψυχή και θα επιθυμήσει να γίνει δημιουργός των καλών λόγων και να προσδώσει στην άμορφη ύλη του αισθητού κόσμου το αισθητόν Κάλλος της μορφής, δηλαδή την εικόνα του νοητού Κάλλους της Ιδέας. Σε αυτό το πλαίσιο, το νοητόν Κάλλος της ιδέας εγκαθιδρύεται στην άμορφη ύλη, μέσω της ψυχής, η οποία, μέσω της συμμετρίας των μερών μεταξύ τους, αλλά και της αναλογίας των μερών προς το σύνολο, ενοποιεί και συναρμόζει τα πολλά και διάσπαρτα μέρη του σώματος. Μέσω της ανάμνησης, μέσω, δηλαδή, της επιστρεπτικής δύναμης του έρωτα, η ψυχή ανάγεται στον κόσμο των Ιδεών και θεωρεί το νοητόν Κάλλος της Ιδέας, το οποίο αποδίδει ως εικόνα, δηλαδή ως αισθητόν Κάλλος της μορφής, στην άμορφη ύλη. Με αυτήν την έννοια, μέσω της ερωτικής δύναμης της ψυχής, πραγματοποιείται η μέθεξη του αισθητού Κάλλους του σώματος προς το νοητόν Κάλλος της Ιδέας. Πώς, όμως, η ψυχή γίνεται δημιουργός των καλών λόγων; Πώς, δηλαδή, η ψυχή γεννά τις λογικές αρχές, οι οποίες θα προσδώσουν στην άμορφη ύλη του αισθητού κόσμου, αυτό το αισθητόν Κάλλος της μορφής;»
Αντλημένο από το:
Άννα Χ. Μαρκοπούλου, «Οι διαβαθμίσεις της ιδέας του Κάλλους στο πλατωνικό Συμπόσιον και η λειτουργία των θεωρητικών αρετών», Παιδαγωγικός Λόγος (1/2012), σσ. 77-78.
«Γιατί, όμως, η ψυχή θέλγεται τόσο πολύ από τη θέαση του νοητού Κάλλους της μορφής, έτσι ώστε να μετουσιωθεί σε ερωτική ψυχή; Σε τι συνίσταται η δύναμη του έρωτα, τον οποίο γεννά μέσα στην ψυχή, η θέαση του νοητού Κάλλους της μορφής; Η ψυχή, όταν θεωρεί το νοητόν Κάλλος της μορφής, το ερωτεύεται, επειδή αναγνωρίζει σε αυτό το ίχνος, δηλαδή την εικόνα του νοητού Κάλλους της ιδέας, από την οποία η ίδια προέρχεται. Αφού, λοιπόν, η ψυχή, μέσω της αναμνήσεως, αναγνωρίσει την ομοιότητα του Κάλλους μεταξύ της αισθητής μορφής και της νοητής ιδέας, θα γίνει ερωτική ψυχή και θα επιθυμήσει να γίνει δημιουργός των καλών λόγων και να προσδώσει στην άμορφη ύλη του αισθητού κόσμου το αισθητόν Κάλλος της μορφής, δηλαδή την εικόνα του νοητού Κάλλους της ιδέας. Σε αυτό το πλαίσιο, το νοητόν Κάλλος της ιδέας εγκαθιδρύεται στην άμορφη ύλη, μέσω της ψυχής, η οποία, μέσω της συμμετρίας των μερών μεταξύ τους και της αναλογίας των μερών προς το σύνολο, ενοποιεί και συναρμόζει τα πολλά και διάσπαρτα μέρη του σώματος. Μέσω της αναμνήσεως, δηλαδή μέσω της επιστρεπτικής δύναμης του έρωτος, η ψυχή ανάγεται στον κόσμο των ιδεών και θεωρεί το νοητόν Κάλλος της ιδέας, το οποίο αποδίδει ως εικόνα, δηλαδή ως αισθητόν Κάλλος της μορφής, στην άμορφη ύλη. Με αυτήν την έννοια, μέσω της ερωτικής δύναμης της ψυχής, πραγματοποιείται η μέθεξη του αισθητού Κάλλους του σώματος προς το νοητόν Κάλλος της ιδέας. Πώς, όμως, η ψυχή γίνεται δημιουργός των καλών λόγων, δηλαδή γεννά τις λογικές αρχές, οι οποίες θα προσδώσουν στην άμορφη ύλη του αισθητού κόσμου το αισθητόν Κάλλος της μορφής;»
~.~
Περίπτωση 9:
Σελ. 115 υποσημ.: 252 κατατεθειμένης διατριβής 2019:
Ανακάλυψε τη σχέση ανάμεσα στο μήκος των χορδών και το τονικό ύψος που δίνουν. Με υπολογισμούς καθαρά μαθηματικούς βρήκε τις αριθμητικές αναλογίες των μουσικών διαστημάτων της όγδοης (οκτάβας) της τέταρτης (4/3), της πέμπτης (3/2) καθώς και του μείζονα τόνου, τη διαφορά δηλαδή ανάμεσα στην τέταρτη και την πέμπτη (9/8). Για τους Πυθαγόρειους διάστημα είναι το ευθύγραμμο τμήμα που τα άκρα του (ακραία σημεία) σχηματίζουν αριθμητική σχέση (αναλογία αριθμών). Οι όροι διάστημα και λόγος είναι ταυτόσημοι.
Σε κάθε διάστημα επομένως υπάρχουν πάντα δύο αριθμοί.
Ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του υποστήριξε επίσης την άποψη ότι από την περιστροφή των πλανητών παράγονται ήχοι, ανάλογα με την απόστασή τους από τη Γη, οι οποίοι όμως δεν ακούγονται. Το σύνολο των ήχων αυτών δίνει την «αρμονία των σφαιρών». Την αρμονία των σφαιρών οι Πυθαγόρειοι τη συνδύασαν και με την αρμονία της ψυχής. Οι φιλοσοφικές αντιλήψεις τους επηρέασαν τον Πλάτωνα ο οποίος αργότερα θεωρεί ότι η αρμονία της μουσικής καθρεφτίζει την αρμονία της ψυχής. Οι Πυθαγόρειοι θεωρούσαν τον αριθμό 10 τέλειο, επειδή αυτός προκύπτει από το άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών 1+2+3+4=10, του έδωσαν το όνομα «τετρακτύς». Κατά τον Θέωνα το Σμυρναίο υπάρχουν έντεκα τετρακτύες που η κάθε μια εκφράζει ένα τομέα της φιλοσοφικής σκέψης στην αρχαιότητα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η 4η τετρακτύς δηλώνει τα τέσσερα απλά στοιχεία φωτιά, αέρα, νερό και γη, η 6η αναφέρεται στα γεωμετρικά σχήματα: με 1 εκφράζεται το σημείο, με 2 το μήκος, με 3 η επιφάνεια και με 4 το στερεό, η 8η δίνει τα συστατικά του ζώου: τα 1,2,3 αντιστοιχούν με το λογιστικό, το θυμικό και το επιθυμητικό, δηλαδή εκφράζουν την ψυχή, ενώ το 4 το σώμα. Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι η αρμονία της μουσικής καθρεφτίζει την αρμονία της ψυχής .
Αντλημένο από το:
https://thalesandfriends.org/wp-content/uploads/2012/03/music.pdf [03/12]
σελ 1-2
Ανακάλυψε τη σχέση ανάμεσα στο μήκος των χορδών και το τονικό ύψος που δίνουν. Με υπολογισμούς καθαρά μαθηματικούς βρήκε τις αριθμητικές αναλογίες των μουσικών διαστημάτων της όγδοης (οκτάβας) της τέταρτης (4/3), της πέμπτης (3/2) καθώς και του μείζονα τόνου, τη διαφορά δηλαδή ανάμεσα στην τέταρτη και την πέμπτη (9/8). Για τους Πυθαγόρειους διάστημα είναι το ευθύγραμμο τμήμα που τα άκρα του (ακραία σημεία) σχηματίζουν αριθμητική σχέση (αναλογία αριθμών). Οι όροι διάστημα και λόγος είναι ταυτόσημοι.
Σε κάθε διάστημα επομένως υπάρχουν πάντα δύο αριθμοί.
Ο Πυθαγόρας και οι μαθητές του υποστήριξε επίσης την άποψη ότι από την περιστροφή των πλανητών παράγονται ήχοι, ανάλογα με την απόστασή τους από τη γη, οι οποίοι όμως δεν ακούγονται. Το σύνολο των ήχων αυτών δίνει την «αρμονία των σφαιρών». Την αρμονία των σφαιρών οι Πυθαγόρειοι τη συνδύασαν και με την αρμονία της ψυχής. Οι φιλοσοφικές αντιλήψεις τους επηρέασαν τον Πλάτωνα ο οποίος αργότερα θεωρεί ότι η αρμονία της μουσικής καθρεφτίζει την αρμονία της ψυχής. Οι Πυθαγόρειοι θεωρούσαν τον αριθμό 10 τέλειο. Επειδή αυτός προκύπτει από το άθροισμα των τεσσάρων πρώτων αριθμών 1+2+3+4=10, του έδωσαν το όνομα «τετρακτύς». Κατά τον Θέωνα το Σμυρναίο υπάρχουν έντεκα τετρακτύες που η κάθε μια εκφράζει ένα τομέα της φιλοσοφικής σκέψης στην αρχαιότητα. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η 4η τετρακτύς δηλώνει τα τέσσερα απλά στοιχεία φωτιά, αέρα, νερό και γη, η 6η αναφέρεται στα γεωμετρικά σχήματα: με 1 εκφράζεται το σημείο, με 2 το μήκος, με 3 η επιφάνεια και με 4 το στερεό, η 8η δίνει τα συστατικά του ζώου: τα 1,2,3 αντιστοιχούν με το λογιστικό, το θυμικό και το επιθυμητικό, δηλαδή εκφράζουν την ψυχή, ενώ το 4 το σώμα.
Ο Πλάτωνας θεωρεί ότι η αρμονία της μουσικής καθρεφτίζει την αρμονία της ψυχής.
~.~
Περίπτωση 10:
Σελ. 173 κατατεθειμένης διατριβής 2019:
Σημ.: Η κ. Καπελέρη έχει αντιγράψει αυτολεξεί από τις Μάσσου-Μανιάτη και παρουσιάζει τα όσα γράφει ως ακριβές παράθεμα από το άρθρο Pardales, M. (2002), «So how did you arrive at that decision? Connecting moral imagination and moral judgment», Journal of Moral Education, τόμ. 31, τχ. 4, σελ 426. Στη σελίδα αυτή του άρθρου δεν αναφέρεται σχεδόν τίποτα από όσα γράφει η κ. Καπελέρη.
Στην ίδια σελίδα του άρθρου αναφέρονται οι Μάσσου-Μανιάτη (σελ 43) σε δύο γραμμές που τις έχουν σε εισαγωγικά και τις οποίες η κ. Καπελέρη δεν έχει αντιγράψει.
«Το τέταρτο συστατικό στοιχείο της ηθικής φαντασίας είναι η ηθική αντίληψη, η οποία «βοηθά τον άνθρωπο να αναγνωρίζει τα προέχοντα ηθικά ζητήματα (morally salient). Συχνά αντιμετωπίζουμε ασαφείς ή περίπλοκες καταστάσεις. Πριν ακόμα αποφασίσουμε πώς θα αντιδράσουμε ή τι θα κάνουμε, θα πρέπει να βρούμε ποιο είναι το ηθικό ζήτημα που είναι σημαντικό και σχετικό με την κατάσταση. Καθώς λοιπόν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα ζήτημα, πρέπει να «τακτοποιήσουμε» τα ηθικά ζητήματα που είναι σχετικά μ’ αυτό. Εάν δηλαδή, δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε μια κατάσταση ως ρατσιστική, ή άδική ή ως καταπάτηση δικαιώματος δεν μπορούμε να αντιδράσουμε κατάλληλα. Για παράδειγμα, εάν είμαι μάρτυρας μιας άδικης ρατσιστικής επίθεσης στο δρόμο προς ένα συνάνθρωπό μου, η ηθική αντίληψη που έχω για το συγκεκριμένο θέμα, με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να τον βοηθήσω και να τον υπερασπιστώ, όπως θα έκανα και με οποιοδήποτε άλλον ομοεθνή μου. Μια χαλαρή ηθική αντίληψη δε θα με βοηθήσει να αντιληφθώ την πραγματική κατάσταση και έτσι δε θ’ αντιδράσω κατάλληλα. Έτσι δε θα καταλήξω σε ορθές ηθικές κρίσεις. Τα στοιχεία στα οποία αναφερθήκαμε, πρότυπα, μεταφορές, αφήγηση και ηθική αντίληψη, αποτελούν στοιχεία της ηθικής φαντασίας η οποία όπως ήδη είπαμε αποτελεί προϋπόθεση της ηθικής κρίσης«.386
Αντλημένο από το:
ΗΘΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΕΘΝΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΑΝΙΣΟΤΗΤΩΝ
Μαρία Μασσού – Ελένη Μανιάτη
Πρακτικά του Ελληνικού Ινστιτούτου Παιδαγωγική και Εκπαίδευσης, 4ο Πανελλήνιο Συνέδριο με Θέμα: «Σχολείο Ίσο για Παιδιά Άνισα» Αθήνα 4-6 Μαΐου 2007, σελ. 42-43.
«Ηθική αντίληψη (Moral Perception)
Αυτό το στοιχείο της ηθικής φαντασίας, μας επιτρέπει να αναγνωρίζουμε τα προέχοντα ηθικά ζητήματα (morally salient) στη ζωή μας. Συχνά αντιμετωπίζουμε ασαφείς ή περίπλοκες καταστάσεις. Πριν ακόμα αποφασίσουμε πώς θα αντιδράσουμε ή τι θα κάνουμε, θα πρέπει να βρούμε ποιο είναι το ηθικό ζήτημα που είναι σημαντικό και σχετικό με την κατάσταση. Καθώς λοιπόν ερχόμαστε αντιμέτωποι με ένα ζήτημα, πρέπει να «τακτοποιήσουμε» τα ηθικά ζητήματα που είναι σχετικά μ’ αυτό. Εάν δηλαδή, δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε μια κατάσταση ως ρατσιστική, ή άδική ή ως καταπάτηση δικαιώματος δεν μπορούμε ν’ αντιδράσουμε κατάλληλα. Για παράδειγμα, εάν είμαι μάρτυρας μιας άδικης ρατσιστικής επίθεσης στο δρόμο προς ένα συνάνθρωπό μου, η ηθική αντίληψη που έχω για το συγκεκριμένο θέμα, με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να τον βοηθήσω και να τον υπερασπιστώ, όπως θα έκανα και με οποιοδήποτε άλλον ομοεθνή μου. Μια χαλαρή ηθική αντίληψη δε θα με βοηθήσει να αντιληφθώ την πραγματική κατάσταση και έτσι δε θ’ αντιδράσω κατάλληλα. Έτσι δε θα καταλήξω σε ορθές ηθικές κρίσεις. Τα στοιχεία στα οποία αναφερθήκαμε, πρότυπα, μεταφορές, αφήγηση και ηθική αντίληψη, αποτελούν στοιχεία της ηθικής φαντασίας η οποία όπως ήδη είπαμε αποτελεί προϋπόθεση της ηθικής κρίσης».
Και η ξενόγλωσση πηγή:
Pardales, M. (2002), «So how did you arrive at that decision? Connecting moral imagination and moral judgment», Journal of Moral Education, τόμ. 31, τχ. 4, σελ 426.
ΝΕΟ ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ 