Επιμέλεια αφιερώματος, εισαγωγή, συνέντευξη, μετάφραση: Έλενα Σταγκουράκη

 

«Αντίσταση θα πει να αντέχεις»:

Μια συνέντευξη με τους Κάρλος Μεχία και Φάμπιο Μπουιτράγο

της μουσικής κοινοπραξίας Οι Oλίγιστοι[1]

1. Ε.Σ.: Πώς θα περιγράφατε την παρούσα πολιτική και κοινωνική κατάσταση στη Νικαράγουα; Με τι έρχεται αντιμέτωπος ο λαός της;

Κ.Μ.: Ο λαός της Νικαράγουας βρίσκεται στο έλεος μιας απόλυτης ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ που καταφέρνει να παραμένει στην εξουσία ελέγχοντας πλήρως την αστυνομία και το στρατό της Νικαράγουας, όπως και παραστρατιωτικές ομάδες με βαρύ οπλισμό. Παρ’ όλα αυτά, ο λαός προσαρμόζεται προκειμένου να επιβιώσει, μαθαίνουμε να “ζούμε”.

Φ.Μ.: Η κατάσταση είναι πολύπλοκη, δεδομένης της ύπαρξης μιας δικτατορικής κυβέρνησης που δε δέχεται διαφορετικές απόψεις και τον αντίλογο, ούτε επιτρέπει εκδηλώσεις αντιφωνίας. Ο λαός της Νικαράγουας βρίσκεται αντιμέτωπος με τη χειρότερη, βιαιότερη κι αιματηρότερη κυβέρνηση στην ιστορία του, ένα κράτος τρομοκρατίας άνευ προηγουμένου.

~.~

2. Ε.Σ.: Πώς είναι η ζωή και η δουλειά του μουσικού σήμερα στη Νικαράγουα; Τι βιώνετε εσείς, οι φίλοι και οι συνάδερφοί σας;

Κ.M.: Από τον Απρίλιο του 2018 και μέχρι πριν λίγους μήνες, οι συναυλίες ήταν παντελώς αδύνατον να πραγματοποιηθούν, όχι μόνο λόγω της πολιτικής κατάστασης, αλλά και για λόγους συναισθηματικούς. Είναι πολύ δύσκολο να ανεβαίνεις στη σκηνή έχοντας μόλις πληροφορηθεί τη δολοφονία του Άλβαρο Κονράδο, του πρώτου ανήλικου θύματος του καθεστώτος των Σαντινίστας.

Φ.Μ.: Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, ας μην ξεχνάμε ότι οι μουσικοί ζούμε από τις ζωντανές εμφανίσεις μας. Καθώς η κυβέρνηση απαγόρευσε τις συναθροίσεις και η κυκλοφορία το βράδυ είναι επικίνδυνη, η αγορά της μουσικής δέχτηκε σφοδρό πλήγμα. Επιπλέον, η δουλειά του μουσικού θεωρείται πολυτέλεια, τη στιγμή που πολιτικοί κρατούμενοι υποφέρουν στις φυλακές και εκατοντάδες οικογένειες θρηνούν θύματα. Επικρατεί η αντίληψη ότι δεν είναι καιρός για γιορτές, διασκεδάσεις, εξόδους και συναυλίες. Οποιοσδήποτε τόλμησε να δώσει συναυλία δέχτηκε δριμείς κριτικές για έλλειψη αλληλεγγύης, συμπόνιας και συμπαράστασης. Σε αυτά προστίθεται και η ερμηνεία των συναυλιών ως πολιτικών εκδηλώσεων, ασχέτως αν εκφράζονται σε αυτές δημόσια πολιτικές πεποιθήσεις ή όχι.

~.~

3. Ε.Σ.: Ποια η άποψή σας για τα γεγονότα του 2018; Υπήρξαν παροδικό ξέσπασμα της βούλησης του λαού της Νικαράγουας ή μπορούν να θεωρηθούν πρόδρομοι της πολυπόθητης αλλαγής και μιας δημοκρατικής στροφής;

Κ.Μ.: Κατά την ταπεινή μου γνώμη, και δεδομένου ότι τα έζησα όλα αυτά από κοντά, πρόκειται για την αντίδραση απέναντι σε αναρίθμητες αδικίες της “κυβέρνησης” εδώ και πολλά χρόνια, τις οποίες αρνούμασταν να παραδεχτούμε, με αποτέλεσμα να οικοδομείται σταδιακά ένα αυταρχικό καθεστώς. Ο λαός της Νικαράγουας κατόρθωσε εκείνη τη στιγμή να ενωθεί πέρα από κοινωνικές και άλλες διαφορές, και βγήκε στους δρόμους για να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του. Από την άλλη, αν παραχωρήσουμε μια δόση αλήθειας στις θεωρίες περί συνωμοσίας, δεν μπορούμε να αρνηθούμε την ύπαρξη καιροσκοπικών ομάδων και από τις δύο πλευρές, γεγονός που αποδυναμώνει τον ειλικρινή και υγιή αγώνα της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού της Νικαράγουας.

Φ.Μ.: Πιστεύω ότι οι Νικαραγουανοί ξύπνησαν από το μακρύ και βαθύ λήθαργο του βολέματος. Ταυτόχρονα όμως πρόκειται και για την εξέγερση της νεολαίας που επιζητά και προκαλεί μια νέα κατάσταση, μια καινούργια συνθήκη, ένα νέο συγκείμενο και παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές. Αισθάνομαι ότι πρόκειται για το λαϊκό συναίσθημα που μάζευε για καιρό, ώσπου ξεχείλισε τον Απρίλη του ’18. Έφτασε η ώρα της εξέγερσης της νεολαίας, της ανανέωσης των ιδεών και της γενιάς των νέων δρόμων, δρόμων ασύλληπτων για τους πολιτικούς του παρελθόντος.

Οι Ολίγιστοι επί το έργον

~.~

4. Ε.Σ.: Ποιος ήταν ο αντίκτυπος της εξέγερσης του ’18 στη μουσική σκηνή; Δημιουργήθηκαν νέα συγκροτήματα, τέθηκαν νέοι στόχοι και ποια ήταν η αντίδραση του καθεστώτος Ορτέγα; Βιώσατε τη λογοκρισία, άμεσα ή έμμεσα;

Κ.Μ.: Από τη μία, υπάρχουν συγκροτήματα, στα οποία –λόγω της φύσης και του ύφους της μουσικής τους– επιβλήθηκε ενός είδους αργία, αφού δεν εξέφραζαν πολιτικό λόγο ούτε έπαιρναν ξεκάθαρη θέση απέναντι σε συγκεκριμένα γεγονότα και καταστάσεις. Από την άλλη, υπάρχουν μουσικοί όπως εμείς που συνεργαστήκαμε στο πλαίσιο μιας κοινής προσπάθειας, στην οποία δώσαμε το όνομα Οι Oλίγιστοι. Λόγω του είδους της μουσικής μας, μας παίζουν μόνο δύο ραδιοφωνικοί σταθμοί, οι οποίοι έχουν εκφραστεί ανοιχτά εναντίον του καθεστώτος και ανήκουν στα τελευταία ανεξάρτητα ΜΜΕ που απομένουν. Η δικτατορία του Ορτέγα κατόρθωσε να κάμψει τη δεύτερη σε κυκλοφορία εφημερίδα της χώρας και το 90% των Μέσων Ενημέρωσης ελέγχεται απευθείας από την κυβέρνηση.

Φ.Μ.: Ένας από τους τρόπους διαμαρτυρίας υπήρξε όντως η δημιουργία νέων μουσικών συγκροτημάτων και ρευμάτων. Οι Oλίγιστοι είναι ένα από αυτά, απότοκος του γενικού αισθήματος και της ανάγκης για διαμαρτυρία. Εμείς οι μουσικοί δημιουργούμε με τη μουσική και ο καλύτερος τρόπος διαμαρτυρίας μας είναι μέσα από την τέχνη μας.

~.~

5. Ε.Σ.: Τι είναι, τι σημαίνει για σας η αντίσταση; Υπάρχει αντίσταση ενάντια στο καθεστώς Ορτέγα σήμερα και με ποια μορφή;

Κ.Μ.: Η αντίσταση συνίσταται στην επίτευξη της ενότητας του λαού, ανάλογης εκείνης του ’18, η οποία θα μας επιτρέψει να επιτύχουμε έναν κοινό στόχο, πέρα από τις όποιες διαφορές μας. Στη συνέχεια, θα σημάνει την αποκατάσταση της δημοκρατίας και των κρατικών δομών.

Φ.Μ.: Αντίσταση στη Νικαράγουα θα πει να αντέχεις τη φθορά, να αντέχεις το διχασμό, να αντέχεις τους εκβιασμούς, την καταπίεση, το ψεύδος, το μίσος, να αντέχεις την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να αντέχεις τα εγκλήματα και να αντιστέκεσαι στον πειρασμό να απαντήσεις με βία, αφού έτσι θα γινόσουν αυτόματα ίδιος με αυτούς που κατακρίνεις και επιδιώκεις να αντικαταστήσεις.

~.~

6. Ε.Σ.: Υπάρχει η άποψη ότι η ονομαζόμενη “πολιτική τέχνη” έχασε σε ορισμένες περιπτώσεις στη Λατινική Αμερική τη σημασία και το σφρίγος που είχε άλλοτε[2]. Συμφωνείτε με αυτήν την άποψη; Κατά τη γνώμη σας, παράγεται πολιτική τέχνη στη Νικαράγουα σήμερα; Πώς το βιώνουν καλλιτέχνες και κοινό, πώς το βιώνετε εσείς;

Κ.Μ.: Ο εχθρός ήταν, είναι και θα είναι ο ίδιος. Η πολιτική τέχνη πάντα υπήρξε παρούσα, ίσως σήμερα –την εποχή της τεχνολογίας– με περισσότερους περισπασμούς. Εν προκειμένω, έχω περισσότερο την εντύπωση ότι ορισμένοι ζουν στη νοσταλγία, δίχως να αφήνουν περιθώρια για νέους τρόπους έκφρασης ή ένα νέο ιδίωμα.

Φ.Μ.: Κάθε φορά που η τέχνη θίγει θέματα της πολιτικής συγκυρίας, είναι τέχνη πολιτική. Το ότι δεν είναι ίδια με εκείνην του παρελθόντος, είναι δεδομένο. Είναι αναγκαίο να εξελιχθεί, να προκύψουν νέες ιδέες, νέοι ρυθμοί, νέες έννοιες, νέες αρμονίες και ύφη. Προφανώς και δεν θα ταυτίζεται με τη “μουσική διαμαρτυρίας”[3] των δεκαετιών του 1970 και του 1980.

~.~

7. Ε.Σ.: Στη Νικαράγουα υπάρχει πλούσια παρακαταθήκη πολιτικής τέχνης από μουσικούς και μουσικοσυνθέτες όπως οι Μεχία Γκοντόι και ποιητές όπως ο Ερνέστο Καρντενάλ και η Τζοκόντα Μπέλλι, οι οποίοι μάλιστα συμμετείχαν ενεργά στο αντάρτικο του Απελευθερωτικού Μετώπου των Σαντινίστας εναντίον του Σομόσα τη δεκαετία του 1970. Κάποιοι από αυτούς τους καλλιτέχνες εξακολουθούν να αγωνίζονται, τώρα ενάντια στο καθεστώς Ορτέγα, είτε ευαισθητοποιώντας τη διεθνή κοινή γνώμη, όπως η Μπέλλι, είτε ασκώντας δριμεία κριτική στο καθεστώς, με αποτέλεσμα να αναγκαστούν να εξοριστούν όπως ο Κάρλος Μεχία Γκοντόι. Αντλεί η τέχνη στη Νικαράγουα σήμερα από αυτήν την παρακαταθήκη και με ποιον τρόπο;

Κ.Μ.: Φυσικά, μεγαλώσαμε με την τέχνη τους και επηρέασαν άμεσα τη δική μας δουλειά σήμερα.

Φ.Μ.: Πατούμε γερά και στηριζόμαστε στις κοινές πολιτιστικές μας ρίζες. Η Νικαράγουα εξακολουθεί να είναι μια χώρα με μεγάλο, ευρύτερα πολιτιστικό και συγκεκριμένα μουσικό, πλούτο. Πέραν πάσης αμφιβολίας, ήξερε πάντα να χρησιμοποιεί τις τέχνες κατά τρόπο δημιουργικό προκειμένου να διαμαρτυρηθεί.

Οι Ολίγιστοι τον καιρό του κορωνοϊού

~.~

8. Ε.Σ.: Ο λαός της Νικαράγουας έχασε την πίστη του στο Εθνικοαπελευθερωτικό Μέτωπο των Σαντινίστας ή θεωρεί συγκεκριμένα τον Ορτέγα ως μεμονωμένη περίπτωση δημοκρατικής αποδόμησης; Πώς διαβλέπετε το μέλλον της Νικαράγουας;

Κ.Μ.: Ο Ντανιέλ Ορτέγα αναδύθηκε από τους κόλπους του FSLN[4] και συνδέθηκε με αυτό το ακρωνύμιο, επομένως θεωρώ ότι το καλύτερο που μπορεί να συμβεί στη Νικαράγουα είναι να τον θάψει, μαζί με αυτό το ακρωνύμιο. Έτσι θα προκύψει χώρος για νέες ιδέες και προτάσεις που βρίσκουν εφαρμογή στην πραγματικότητα του σήμερα και όχι σε ένα σύμπαν δήθεν συνωμοσιών, ναρκεμπορίου, αστυνομοκρατίας, στρατοκρατίας και υπουργών με αυθαίρετα ατομικά κριτήρια, που ακυρώνει οποιοδήποτε είδος ανεξαρτησίας.

Φ.Μ.: Η Νικαράγουα θα γίνει ελεύθερη. Όσο για τον Ορτέγα, θα περάσει στην ιστορία ως ο χειρότερος δικτάτορας, τύραννος και τρομοκράτης που πέρασε ποτέ από το χώμα της Νικαράγουας.

~.~

9. Ε.Σ.: Και ένα απ’ ευθείας μήνυμα στις Ελληνίδες και στους Έλληνες αναγνώστες;

Κ.Μ.: Στο πλαίσιο αυτής της “συναισθηματικής εξέλιξης” που ζούμε τώρα στη Νικαράγουα, κατορθώσαμε να αποτινάξουμε από πάνω μας το φορτίο ουτοπικών αναμνήσεων και ιδεών ως προς αυτό που κάποτε υπήρξε η “επανάσταση”, προσπαθώντας ταυτόχρονα να διατηρήσουμε τις όμορφες αναμνήσεις και να δικαιώσουμε τους χιλιάδες θανάτους στο όνομα του πολυπόθητου οράματος μιας Ελεύθερης Νικαράγουας. Και όμως, ΚΑΝΕΙΣ ΠΟΛΕΜΟΣ ΔΕ ΔΙΚΑΙΩΝΕΤΑΙ, καμία επανάσταση δε δικαιώνει τόσους θανάτους. Γι’ αυτό και προτιμώ να πιστεύω ότι διανύουμε μια Εξέλιξη, παρά μια επανάσταση, “evolución” αντί για “revolución”.[5] Το 1980 ο κόσμος έλεγε «Ελευθερία ή Θάνατος». Σε αυτήν την Εξέλιξη του Απρίλη του 2018, φωνάξαμε: «Ελευθερία και ΖΩΗ».

Φ.Μ.: Ποτέ μη σταματήσετε να εκφράζετε την άποψή σας! Ποτέ μη σταματήσετε να ψηφίζετε! Η δημοκρατία υφίσταται με πράξεις, οικοδομείται, γίνεται πράξη κάθε μέρα. Μπορεί να υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις, κανείς όμως δεν έχει το δικαίωμα να επιβάλει μία αυτές ως ανώτερη. Όλοι έχουν το δικαίωμα να σκέφτονται και να εκφράζουν τη σκέψη τους. Ο ειρηνικός δρόμος προϋποθέτει υψηλό βαθμό ανοχής, σεβασμού και ωριμότητας, ώστε να παραδέχεται κανείς το σφάλμα του, αλλά και ενσυναίσθησης για όσους σκέφτονται διαφορετικά από εμάς.

---

[1] Los Minúsculos: Όπως αναφέραμε στην «Εισαγωγή» του παρόντος αφιερώματος, πρόκειται για τη μουσική κοινοπραξία που προέκυψε από τη συνεργασία μουσικών (εξατομικευμένα και όχι ως εκπρόσωποι των μουσικών σχημάτων στα οποία ανήκουν ο καθένας) με παρόμοιες πολιτικές πεποιθήσεις και στόχο αφενός την καταγραφή των γεγονότων και των εγκλημάτων, αφετέρου την άρθρωση πολιτικού αντίλογου, αλλά και την εμψύχωση του αγώνα. Όπως μας ανέφερε ο Κάρλος Μεχία, επέλεξαν αυτήν την ονομασία γιατί νιώθουν πως ταυτίζονται με τους «ολίγιστους», όπως χαρακτήρισε η Πρώτη Κυρία και Αντιπρόεδρος της Νικαράγουας, Ροζάριο Μουρίγιο, το 75% των Νικαραγουανών που απαιτεί εδώ και δυο χρόνια την παραίτηση της ίδιας και του συζύγου της, Ντανιέλ Ορτέγα.

[2] «Σε ένα πρώτο επίπεδο, ο χαρακτηρισμός ‘πολιτική τέχνη’ έχει χάσει στις μέρες μας τη δύναμη και την ισχύ που τον χαρακτήριζαν σε μια δεδομένη στιγμή. (…) η αισθητικιστική ουτοπία έμεινε παγιδευμένη ανάμεσα στις έννοιες της Μοντερνικότητας και της Πρωτοπορίας. (…) Σε ένα δεύτερο επίπεδο, η ‘πολιτική τέχνη’ ανακυκλώθηκε με πλήθος τρόπων και πρακτικών. Έχοντας εξαντλήσει το ερώτημα «προς τι ωφελεί η τέχνη;», πίσω από το οποίο κρύβεται ο σκεπτικισμός απέναντι στην ανατρεπτική κι απελευθερωτική της δύναμη, η πολιτική ταμπουρώθηκε εκ νέου στο αισθητικιστικό καθεστώς της τέχνης. Και το έπραξε κατά τέτοιο τρόπο, ώστε να καταλήξει να μετατραπεί σε locus communis.»” (Ibarra Cáceres, Anaeli. (2015). La relación arte-política en Cuba. Entre el silencio y el susurro. El arte como el lugar de acción y repolitización de la vida. En: Arte y políticas de identidad.  13.  σσ. 115-130 – Μτφρ. αποσπ.: Έλενα Σταγκουράκη).

[3] Το μουσικό ρεύμα πολιτικού χαρακτήρα που πλαισίωσε τον αγώνα κατά του δικτάτορα Σομόσα κι έλαβε την ονομασία “música testimonial”.

[4] FSLN: Frente Sandinista de Liberación Nacional [=Εθνικοαπελευθερωτικό Μέτωπο των Σαντινίστας], προς τιμήν του αγωνιστή και ηγέτη της τότε επανάστασης, Αουγκούστο Σέσαρ Σαντίνο.

[5] Η απόδοση που θα προτείναμε στα ελληνικά, συμπεριλαμβανομένου του λογοπαιγνίου (βλ. Εισαγωγή αφιερώματος), είναι: «ανά(σ)ταση αντί για επανάσταση».